Στη βάση της μεσογειακής πυραμίδας βρίσκεται το ελαιόλαδο, ο χυμός της ελιάς που από αρχαιοτάτων χρόνων χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο στη διατροφή αλλά και για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες κυρίως στην επούλωση πληγών και την προφύλαξη από τη φυματίωση. Πέρα από την υψηλή διατροφική του αξία, οι συνεχείς έρευνες μέχρι σήμερα έχουν αποδείξει ότι το ελαιόλαδο συμβάλλει σε πολλές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού καθώς και στην πρόληψη διαφόρων ασθενειών αποδεικνύοντας τις ευεργετικές του ιδιότητες στην υγεία.
1 γραμμάριο ελαιόλαδου περιέχει 9 kcal (θερμίδες), άρα 15 γραμμάρια που αποτελούνται από 1 κουταλιά της σούπας περιέχουν 135 kcal. Ενώ φαίνεται να έχει πλούσιο θερμιδικό περιεχόμενο, η χρήση του δεν είναι απαγορευτική, αν αναλογιστούμε την πληθώρα των θρεπτικών οφελών.
Είναι πλούσιο σε πολυακόρεστα και μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, κυρίως ελαϊκό οξύ, γνωστά ως «καλά» λιπαρά, τα οποία συμβάλλουν στη μείωση της ολικής και της LDL χοληστερόλης, βελτιώνοντας έτσι το λιπιδικό προφίλ και ταυτόχρονα μειώνοντας τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και εμφάνιση αρτηριοσκλήρωσης. Δεν αρκεί απλώς η αύξηση της πρόσληψης μονοακόρεστων λιπαρών οξέων αλλά ταυτόχρονα η μείωση της πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών και φυσικά η χρήση ελαιολάδου θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις καθημερινές συστάσεις.
Ιδιαίτερα σημαντική για την υγεία είναι η παρουσία φυσικών αντιοξειδωτικών που περιέχονται στο ελαιόλαδο με το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο να έχει πολύ μεγαλύτερη ποσότητα από αυτά. Η βιταμίνη Ε, τα καροτενοειδή, οι πολυφαινόλες και οι φαινόλες, οι οποίες εξαρτώνται από τις κλιματικές συνθήκες, την ωριμότητα, την παραγωγή και την αποθήκευση των ελιών, είναι αντιοξειδωτικά που εμποδίζουν την οξείδωση των κυττάρων και το σχηματισμό ελεύθερων ριζών, αποτρέποντας τη γήρανση και την ανάπτυξη καρκίνου. ή άλλες ασθένειες. Οι πολυφαινόλες, ειδικότερα, έχει αποδειχθεί επίσης ότι μειώνουν τα επίπεδα τόσο της συστολικής όσο και της διαστολικής αρτηριακής πίεσης σε άτομα με ήπια υπέρταση.
Κάτι που λίγοι γνωρίζουν και αξίζει να σημειωθεί είναι η ύπαρξη δύο βιοδραστικών ουσιών στο ελαιόλαδο που παρουσιάζουν ευεργετικές ιδιότητες για τον οργανισμό, την ελαιοκανθάλη και την ελαιοσίνη. Η ελαιοκανθάλη έχει αντιφλεγμονώδη δράση, ενώ η ελαιοσίνη είναι το πιο ισχυρό αντιοξειδωτικό συστατικό του ελαιολάδου. Επιπλέον, σύμφωνα με νέες μελέτες που παρουσιάστηκαν, η ελαιοκανθάλη έχει προστατευτική δράση κατά της νόσου του Αλτσχάιμερ και των σχετικών νευροεκφυλιστικών ασθενειών αλλά και αντικαρκινικές ιδιότητες. Τέλος, βοηθά στην πρόληψη της γήρανσης του δέρματος.
Τα λίπη είναι απαραίτητα για τη διατροφή μας γιατί πολλά θρεπτικά συστατικά απορροφώνται από τον οργανισμό με την παρουσία τους. Το ελαιόλαδο απορροφάται από τον οργανισμό σε ιδανικό βαθμό και ιδιαίτερα η βιταμίνη Ε που περιέχει. Η συμβολή του ελαιολάδου δεν σταματά μόνο με την απορρόφηση των δικών του θρεπτικών συστατικών. Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες A, D, E, K καθώς και τα καροτενοειδή (π.χ. λυκοπένιο στις ντομάτες, βήτα-καροτίνη στις ντομάτες, μπρόκολο, καρότα, σπανάκι) που βρίσκονται σε πολλά λαχανικά εξαρτώνται από την απορρόφησή τους από τα λίπη. Η προσθήκη ελαιολάδου σε σαλάτες και γεύματα είναι η τέλεια επιλογή για μαγείρεμα ωμά ή σε σαλάτες.
Η επικρατούσα θεωρία από το παρελθόν, ότι το ελαιόλαδο είναι φάρμακο για τη δυσκοιλιότητα, ισχύει και όντως συμβάλλει εν μέρει στην αντιμετώπισή της. Η παρουσία λίπους στη διατροφή προκαλεί έκκριση χολοκυστοκινίνης και κατά συνέπεια χολής στο δωδεκαδάκτυλο, κάνοντας τα κόπρανα πιο μαλακά. Επίσης, αυτές οι εκκρίσεις χολής λόγω της παρουσίας λίπους, συμβάλλουν στην αύξηση των εκκρίσεων του πεπτικού συστήματος, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο την πέψη των τροφών με την παρουσία χλωροφύλλης και φαιοφυτίνης του ελαιολάδου.
Όσο για το μαγείρεμα, το ελαιόλαδο είναι αναμφίβολα η καλύτερη επιλογή, είτε για οικιακή χρήση είτε για μαζική παραγωγή. Λόγω των αντιοξειδωτικών και του μονοακόρεστου ελαϊκού οξέος που περιέχει, γίνεται πιο ανθεκτικό στη θερμική επεξεργασία. Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα τρανς λιπαρά οξέα, εξαιρετικά επιβλαβή για την υγεία, εμφανίζονται περίπου μετά το δέκατο τηγάνισμα με ελαιόλαδο.
Έτσι το ελαιόλαδο κατέχει δικαίως την πρώτη θέση στις επιλογές των καταναλωτών, εντάσσοντάς το στην καθημερινή διατροφή λειτουργώντας ως ασπίδα για την υγεία, χάρη στα εξαιρετικά συστατικά του.